IJsland lanceert nationaal AI-actieplan 2025–2027
IJsland heeft in juli 2025 zijn eerste nationale AI Action Plan 2025–2027 gepresenteerd. Het document, opgesteld door het Ministry of Culture, Innovation and Higher Education, markeert een belangrijk moment in het IJslandse technologisch beleid. Voor het eerst wordt in samenhang vastgelegd hoe kunstmatige intelligentie (AI) op een verantwoorde, transparante en mensgerichte manier kan worden ingezet binnen alle domeinen van de samenleving.
Het actieplan heeft een looptijd van twee jaar en wordt elk halfjaar geëvalueerd. In 2027 volgt een volledige herziening, zodat beleid en praktijk kunnen meegroeien met de razendsnelle technologische ontwikkelingen. De kern van het plan: AI moet bijdragen aan publieke waarde, gelijke kansen en duurzame groei – niet alleen aan economische winst.
De vijf pijlers van het IJslandse AI-beleid
Het actieplan rust op vijf hoofdthema’s die samen de basis vormen van het nationale AI-beleid.
Artificial Intelligence to Benefit Everyone – AI moet het welzijn van alle groepen in de samenleving vergroten, met behoud van democratie, vrijheid en gelijkheid.
Competitive Business and Industry – versterking van de IJslandse economie door innovatie, data-infrastructuur en samenwerking tussen overheid, universiteiten en bedrijfsleven.
Evolving Education – aanpassing van het onderwijs aan een digitale samenleving waarin AI-geletterdheid net zo essentieel wordt als taal- en rekenvaardigheid.
New Approaches to Public Services – het moderniseren van publieke dienstverlening door datagedreven besluitvorming en veilige toepassing van AI.
Healthcare System of the Future – verantwoord gebruik van AI in de zorg, gericht op betere toegankelijkheid, efficiëntie en kwaliteit van zorgverlening2.
Juridische en ethische grondslagen
Het IJslandse plan sluit nauw aan bij de AI-wetgeving van de Europese Unie, die via de EER-overeenkomst wordt geïntegreerd in de nationale wetgeving. AI-systemen zullen worden beoordeeld volgens risiconiveaus, met specifieke verplichtingen voor transparantie, veiligheid en toezicht.
Een nationaal wetsvoorstel over AI is in voorbereiding. Dit voorstel vertaalt de Europese regels naar IJslandse omstandigheden en bepaalt welke instanties verantwoordelijk zijn voor toezicht en naleving. Tegelijkertijd voert de regering een evaluatie van de impact van AI op gelijkheid uit, en wordt onderzocht hoe AI het democratisch debat en verkiezingsprocessen beïnvloedt, onder meer met aandacht voor desinformatie en politieke transparantie2.
Innovatie en infrastructuur
Een opvallend onderdeel van het actieplan is de oprichting van een Centrum voor AI en Taaltechnologie, geïnspireerd op Scandinavische voorbeelden. Dit centrum moet samenwerking stimuleren tussen overheid, universiteiten en het bedrijfsleven en zal richtlijnen ontwikkelen voor verantwoord AI-gebruik in de praktijk.
Daarnaast neemt IJsland actief deel aan het nieuwe “New Nordics AI”-initiatief, een gezamenlijk programma van de Noordse en Baltische landen dat gericht is op het versnellen van verantwoorde AI-ontwikkeling.
Het land onderzoekt ook de staat van zijn digitale infrastructuur: de beschikbaarheid van rekenkracht, datacenters, energievoorziening en veilige dataverbindingen worden in kaart gebracht. Op basis daarvan wordt bepaald of IJsland behoefte heeft aan meer digitale autonomie, bijvoorbeeld via samenwerking met een Europese AI Factory. Dit moet vooral startups en mkb-bedrijven toegang geven tot rekenkracht en expertise die anders buiten bereik blijven2.
Tegelijkertijd ontwikkelt de regering een nationale datastrategie, waarin aandacht is voor veilige data-uitwisseling, privacybescherming en de implementatie van de Europese Data Governance Act en Data Act. Zelfs de traditionele visserijsector krijgt een digitale dimensie: door gebruik van AI in dataverwerking wil IJsland de traceerbaarheid van vangst tot export verbeteren en bijdragen aan duurzaam beheer van mariene hulpbronnen2.
Onderwijs als sleutel tot AI-vaardigheid
Een belangrijk speerpunt is het versterken van digitale geletterdheid en AI-vaardigheden in het onderwijs. In samenwerking met scholen en universiteiten worden proefprojecten opgezet om AI-oplossingen te testen in het klaslokaal, met nadruk op gepersonaliseerd leren en ondersteuning van docenten.
Daarnaast ontwikkelt het ministerie richtlijnen over AI en digitaal burgerschap, gebaseerd op internationale modellen. Leerlingen moeten leren omgaan met ethische dilemma’s, privacy, auteursrecht en discriminatie in digitale context.
Tot slot komt er een nationaal actieplan om AI- en datavaardigheden in de samenleving te vergroten, inclusief een online platform met opleidingsmogelijkheden en cursussen voor burgers, werknemers en werkzoekenden2.
Publieke sector en overheidstoepassingen
Ook de overheid zelf moet het goede voorbeeld geven. Binnen de pijler New Approaches to Public Services worden meerdere projecten uitgevoerd:
Een uniforme standaard voor datakwaliteit en interoperabiliteit tussen overheidsinstanties.
Richtlijnen en standaarden voor AI-gebruik in de publieke sector, ontwikkeld samen met het Noorse DigDir.
Een AI-beleidskader voor ministeries, inclusief opleidingen en testprojecten voor verantwoord gebruik.
Digitalisering van aanvraag- en toekenningsprocedures voor publieke fondsen, waarbij AI wordt ingezet voor snellere en transparantere besluitvorming2.
De zorg van de toekomst
De gezondheidszorg krijgt een eigen hoofdstuk in het actieplan. In 2025 organiseren de ministeries van Volksgezondheid en Innovatie een conferentie over AI in zorgtechnologie, gevolgd door een beleidsrapport in 2026 met concrete aanbevelingen.
Daarnaast wordt gewerkt aan een nationale strategie voor gezondheidsdata, die veilige gegevensuitwisseling, standaardisatie en aansluiting bij de Europese Health Data Space (EHDS) waarborgt. Deze strategie moet de basis vormen voor toekomstig beleid, regelgeving en infrastructuur in de IJslandse zorgsector2.
Internationale samenwerking en voortgang
Het actieplan sluit aan bij richtlijnen van UNESCO, de OECD en de VN-duurzaamheidsdoelen (SDG’s). De uitvoering gebeurt in nauwe samenwerking met Europese en Noordse partners. De voortgang wordt elk halfjaar geëvalueerd en publiekelijk gerapporteerd.
Met dit plan positioneert IJsland zich als een van de eerste landen die een omvattend nationaal kader voor AI heeft ingevoerd dat evenveel nadruk legt op ethiek, onderwijs, economie en publieke waarde.