Kabinet terughoudend met claims over productiviteitsgroei door AI

Het kabinet onderzoekt actief hoe kunstmatige intelligentie (AI) kan bijdragen aan betere overheidsdienstverlening en een oplossing kan bieden voor de nijpende arbeidsmarktkrapte. Vooralsnog gaat het vooral om kleinschalige pilots: grootschalige toepassingen blijven uit en de impact op de arbeidsproductiviteit is nog amper onderzocht.

Staatssecretaris Zsolt Szabó (Digitale Zaken) gaf deze toelichting in reactie op kamervragen van VVD-Kamerleden Silvio Erkens en Martijn Buijsse. Aanleiding was het rapport van de Boston Consulting Group (BCG), getiteld ‘GenAI: naar een productievere en toekomstbestendige publieke sector’. In dat rapport wordt geschat dat generatieve AI mogelijk tot 20 miljard euro aan belastingbesparing kan opleveren, onder meer door efficiëntere processen. Ook wordt AI gezien als een mogelijke oplossing voor de meer dan 400.000 onvervulde vacatures binnen de overheid.

Szabó deelt het belang van onderzoek naar de inzet van AI om overheidsprocessen efficiënter en effectiever in te richten. In de komende Nederlandse Digitaliseringsstrategie (NDS), die dit voorjaar wordt gepubliceerd, zal hij hier verder op ingaan.

Efficiëntie versus kwaliteit

Toch waarschuwt de staatssecretaris voor al te veel optimisme. “Goede dienstverlening draait om meer dan snelheid of kostenbesparing; de inhoudelijke kwaliteit moet ook gewaarborgd blijven,” stelt hij. “Productiviteitswinst mag niet ten koste gaan van zorgvuldigheid. Sneller is niet per definitie beter.” Niet elke AI-oplossing levert direct betere resultaten op – in sommige gevallen kan de inzet van AI zelfs averechts werken, met name bij taken waarbij menselijke besluitvorming essentieel is.

Szabó benadrukt dat de overheid AI moet omarmen, maar met realisme en aandacht voor de bredere maatschappelijke impact. “We moeten samen als één overheid vooruitgang boeken, maar zonder naïviteit.”

Voorbeelden uit de praktijk en de noodzaak van gerichte investeringen

Er zijn binnen de overheid al verschillende experimenten gaande, zoals AI-chatbots die interne informatie beter toegankelijk maken, toepassingen voor metadata-extractie, en ondersteuning bij bezwaarprocedures of WOO-verzoeken.

Volgens Szabó kan verhoogde efficiëntie in deze processen inderdaad leiden tot een doelmatiger besteding van publieke middelen. Tegelijkertijd benadrukt hij dat investeringen in AI doordacht moeten worden gedaan en dat het rendement van dergelijke innovaties vaak pas op langere termijn zichtbaar wordt.

Wachten op SER-advies

Tot slot verwijst de staatssecretaris naar een adviesaanvraag bij de Sociaal-Economische Raad (SER), waarin specifiek wordt gevraagd naar manieren waarop AI kan bijdragen aan productiviteitsgroei. Dit advies wordt later dit voorjaar verwacht. “De exacte besparing in euro’s is lastig vast te stellen, maar dat AI kan bijdragen aan effectiever overheidsoptreden staat buiten kijf,” aldus Szabó.