Richard Susskind en de toekomst van AI in het recht

Richard Susskind wordt al decennia beschouwd als dé denker over de toekomst van de juridische professie. Zijn invloed reikt ver buiten de academische wereld en raakt advocaten, rechters, bedrijfsjuristen en beleidsmakers die zich afvragen hoe technologie de fundamenten van hun werk zal veranderen. Waar zijn vroege werken vooral waarschuwden dat digitalisering de juridische sector zou ontwrichten, ligt in zijn meest recente boek, How to Think About AI: A Guide for the Perplexed (2025), de nadruk op de bredere maatschappelijke en zelfs existentiële vragen die kunstmatige intelligentie oproept.

Van digitale voorspellingen naar structurele verandering

Toen Susskind in de jaren negentig voorspelde dat juridische dienstverlening steeds vaker digitaal zou plaatsvinden, werd hij aanvankelijk met scepsis ontvangen. Het idee dat cliënten zich online juridisch zouden laten adviseren of dat contracten grotendeels automatisch tot stand zouden komen, leek velen onrealistisch. Inmiddels is duidelijk dat zijn voorspellingen visionair waren. Digitale contractplatforms, jurisprudentie-analyse door algoritmes en online geschilbeslechting zijn niet langer toekomstmuziek, maar alledaagse praktijk.

Door de jaren heen is zijn boodschap grotendeels consistent gebleven: de juridische sector kan zich niet veroorloven stil te blijven staan. Technologie verandert de manier waarop recht wordt toegepast, cliënten bedienen en rechtvaardigheid georganiseerd. Wie vasthoudt aan traditionele structuren en verdienmodellen loopt het risico irrelevant te worden.

Het nieuwe perspectief: How to Think About AI

Met zijn nieuwste boek verlegt Susskind het accent. Waar eerdere werken vooral gingen over de digitalisering van juridische processen, biedt hij nu een bredere reflectie op kunstmatige intelligentie en de manier waarop we hierover zouden moeten denken. Het boek is geen handleiding voor juristen die een AI-tool willen invoeren, maar eerder een filosofische en praktische gids voor iedereen die worstelt met de implicaties van deze technologie.

Susskind benadrukt dat AI ons dwingt anders te kijken naar het werk van juristen. Hij maakt duidelijk dat deze technologie niet alleen bestaande taken kan automatiseren, maar ook geheel nieuwe manieren van werken kan introduceren en in sommige gevallen complete processen overbodig kan maken. Daarmee vraagt AI niet alleen om nieuwe vaardigheden, maar ook om een mentaliteitsverandering: van procesgericht naar resultaatgericht denken.

In zijn analyse gaat hij verder dan louter technologische toepassingen. Hij benoemt ook de risico’s van overmatige afhankelijkheid, de ethische dilemma’s rond bias en de mogelijke verstoring van maatschappelijke structuren. Waar eerdere boeken vooral gericht waren op efficiëntie en toegankelijkheid, klinkt in dit nieuwe werk een ernstiger toon door. Susskind wijst erop dat AI niet alleen kansen biedt, maar ook bedreigingen die de kern van ons rechtssysteem en zelfs onze samenleving kunnen raken.

Boeklancering in Amsterdam

De lancering van How to Think About AI vond plaats op 30 september 2025 aan de Hogeschool van Amsterdam. Tijdens dit evenement ging Susskind in gesprek met een breed publiek van studenten, docenten, onderzoekers en praktijkjuristen. De bijeenkomst eindigde met een paneldiscussie waarin naast Susskind ook Nederlandse deskundigen op het gebied van recht en technologie aanschoven. Samen met Susskind gingen zij in debat over de vraag hoe AI de juridische professie beïnvloedt, welke ethische en praktische vragen daarbij opkomen, en hoe Nederlandse juristen zich het beste kunnen voorbereiden op deze transitie.

De lancering markeerde een belangrijk moment, omdat Susskind zijn ideeën nadrukkelijk in een internationale context plaatste. Hij benadrukte dat de uitdagingen van AI niet ophouden bij landsgrenzen. Voor juristen in Nederland en daarbuiten geldt dat zij moeten leren omgaan met onzekerheid, nieuwe juridische concepten zoals digitale aansprakelijkheid, en de vraag hoe zij hun rol opnieuw definiëren in een wereld waarin AI steeds meer taken overneemt.

Conclusie

Richard Susskind laat met zijn nieuwste boek opnieuw zien dat hij een scherpzinnige gids is in tijden van verandering. Waar zijn eerdere werken vooral de weg wezen naar digitalisering en online rechtspraak, nodigt hij nu uit tot een dieper gesprek over wat AI eigenlijk betekent voor de toekomst van het recht en voor de samenleving als geheel. De boeklancering in Amsterdam liet zien dat dit gesprek ook in Nederland breed gevoerd moet worden, juist omdat de vragen die Susskind stelt, raken aan de kern van onze rechtsstaat.

De juridische professie kan niet volstaan met het adopteren van nieuwe technologie. Zij moet leren om anders te denken, nieuwe vaardigheden te ontwikkelen en zich te positioneren als hoeder van waarden in een tijdperk waarin AI zowel belofte als bedreiging in zich draagt. Dat is misschien wel de belangrijkste boodschap die Susskind ons meegeeft: de toekomst van het recht ligt niet vast, maar hangt af van de keuzes die wij vandaag maken.