Wie is er aansprakelijk bij zelfrijdende auto’s?
In het najaar van 2024 kondigde Tesla aan dat we in de nabije toekomst een Tesla ‘Robotaxi’ zullen hebben zonder stuur en zonder pedalen. Waar we op dit moment nog slechts (deels) zelfrijdende auto’s kennen die onder menselijk toezicht staan, zullen er – als de aankondiging van Tesla uitkomt – in de nabije toekomst zelfrijdende auto’s zijn die niet langer onder menselijk toezicht staan. Wat betekent dit voor de aansprakelijkheid voor motorvoertuigen?
Op deze vraag ging Noortje Lavrijssen (Universitair Docent Open Universiteit en Onderzoeker Juridische Hogeschool Avans & Fontys) in in haar artikel in het online tijdschrift VAST (Verzekeringsrecht, Aansprakelijkheid, Schade en Toezicht).
Haar analyse laat zien dat de huidige wetgeving nog niet klaar is voor de komst van volledig zelfrijdende auto’s. Op het terrein van het verkeersaansprakelijkheidsrecht liggen er nog geen concept wetsvoorstellen, terwijl het juist op dit terrein belangrijk is om wetgeving te hebben die zich richt op het motorvoertuig zelf in plaats van de bestuurder, omdat een bestuurder in de nabije toekomst zal ontbreken. De bestaande wetgeving botst met deze bestuurderloze toekomst. Daar moeten dus nog flinke stappen door de wetgever gezet worden. Dat betekent niet dat de huidige wetgeving op dit moment niet volstaat. Zolang de zelfrijdende auto zich nog niet op automatiseringsniveau 5 bevindt, kan en moet een bestuurder ingrijpen. Doet hij dat niet, dan kan hem rechtens enig verwijt worden gemaakt en slaagt een beroep op overmacht niet.
Met de implementatie van de nieuwe productaansprakelijkheidsrichtlijn zal de productaansprakelijkheidsregeling in de nabije toekomst al wel voldoende toegespitst zijn op volledig zelfrijdende auto’s, omdat dan onder het begrip ‘product’ ook software – waaronder een AI-systeem – kan worden geschaard. Wel liggen er nog uitdagingen op het terrein van het bewijsrecht nu het causaal verband tussen de schade en het gebrekkige algoritme van een zelfrijdende auto moeilijk aangetoond kan worden. Het is daarom te hopen dat het Voorstel voor een richtlijn rondom de niet-contractuele aansprakelijkheid voor AI op korte termijn wordt omgezet naar een richtlijn.
Voor de praktijk is het van belang om de ontwikkelingen rondom zelfrijdende auto’s op wetgevingsterrein en in de rechtspraak goed te blijven monitoren. De verwachting is dat er de komende jaren een flinke stroom aan nieuwe c.q. aangepaste wetgeving zal komen rondom zelfrijdende auto’s. En aangezien deze wetgeving nog wel even op zich zal laten wachten, zullen rechters de komende jaren schadevoorvallen moeten gaan beoordelen die zijn veroorzaakt door (deels) zelfrijdende auto’s, terwijl de wetgeving daar nog niet op is afgestemd. Het is daarom ook van belang om de ontwikkelingen in de rechtspraak te volgen. Hopelijk werpen de wetgever en de rechterlijke macht geen onnodige obstakels op voor fabrikanten en gebruikers van volledig zelfrijdende auto’s, zodat de weg vrij is voor de (door)ontwikkeling ervan.