Montferland: kleine gemeente, groot in AI

Een slimme chatbot op de website, zoekbots die eigen databestanden doorploegen en AI-systemen die vragen van inwoners automatisch naar de juiste afdeling sturen. In Montferland wordt volop geëxperimenteerd met kunstmatige intelligentie. “We willen vooruit, maar wel verantwoord.”

Van pilot tot praktijk

De basis voor het succes van AI in Montferland? Een bevlogen AI-specialist en een gemeentelijke organisatie die durft te investeren in vernieuwing. “Vanaf het begin was er enthousiasme, van de werkvloer tot het college. Iedereen wilde écht met AI aan de slag”, vertelt Daniel Verloop. De AI-expert ontwikkelt met zijn bedrijf systemen voor de overheid en werkt sinds medio vorig jaar deels in dienst bij de gemeente Montferland.

De samenwerking begon met een succesvolle pilot: een demo-chatbot voor de griffie die vragen van raadsleden over de Kadernota 2025 beantwoordde. “De techniek is er, maar AI is niet plug-and-play”, legt Verloop uit. “Antwoorden kunnen politiek gekleurd zijn, en daar moet je als overheid zorgvuldig mee omgaan. Daarom ontwikkelen we onze toepassingen zelf.”

Antwoord binnen seconden: chatbot Mai

In oktober lanceerde de gemeente chatbot Mai (Montferland AI). Deze digitale assistent is volledig in eigen beheer ontwikkeld en draait lokaal, op eigen servers. Mai beantwoordt 24/7 vragen van inwoners – en dat doet ze opvallend goed. “De reacties zijn enthousiast. Inwoners bedanken de chatbot zelfs spontaan na het krijgen van een antwoord”, aldus Verloop.

De inzet loont: de druk op de servicedesk is afgenomen. “Af en toe maakt Mai nog een fout, maar door het feedbacksysteem leren we constant bij.”

Veilig alternatief voor ChatGPT: GovGPT

Naast Mai is er nu ook GovGPT – Montferlands eigen AI-assistent, gebaseerd op de principes van ChatGPT, maar zonder de risico’s. De tool draait net als Mai in een gesloten omgeving, los van commerciële aanbieders. “We wilden ChatGPT niet blokkeren, maar wel een veilig en betrouwbaar alternatief bieden”, zegt domeinmanager Michael Rave. En met succes: medewerkers gebruiken GovGPT voor uiteenlopende taken, van brieven nakijken tot beleidsdocumenten schrijven.

Slimme verwerking van e-mails

Een volgende stap is het automatiseren van inkomende vragen via het info-mailadres en het webformulier. Nu bekijkt een medewerker elk bericht handmatig en stuurt het door naar de juiste afdeling – een tijdrovend proces. “Dat willen we efficiënter maken met AI”, zegt Verloop. “Minder fouten, meer snelheid.”

AI-geletterdheid en organisatiecultuur

Sinds februari eist de Europese AI-verordening dat overheidsmedewerkers voldoende AI-kennis hebben. Montferland pakt dat serieus op. “AI is geen IT-project, het vraagt om een cultuuromslag”, benadrukt Rave. Daarom werden medewerkers uit diverse disciplines – ICT, communicatie, juridische zaken – al vanaf het begin betrokken bij de ontwikkeling van Mai. “Zo leren we samen wat AI inhoudt en hoe we het verantwoord toepassen.”

Transparant vanaf het begin

Om AI goed te kunnen sturen, stelde Montferland een AI governance board samen: dertien medewerkers die meedenken over de kansen en risico’s van AI. Transparantie is hierbij een kernwaarde. Voor de lancering van Mai werd de werking van het algoritme al openbaar gemaakt via het landelijke Algoritmeregister. Waar mogelijk stelt Montferland haar AI-oplossingen als open source beschikbaar. “We vinden het belangrijk dat andere gemeenten mee kunnen liften en verbeteren op wat wij maken. Niemand hoeft het wiel opnieuw uit te vinden”, aldus Rave.

Samen leren en opschalen

Montferland werkt samen met de VNG in het innovatieprogramma GROEI, dat succesvolle AI-oplossingen opschaalt naar andere gemeenten. Voor de verdere ontwikkeling van Mai is 400.000 euro beschikbaar gesteld. Gemeenten kunnen straks via herbruikbare softwaremodules hun eigen chatbot bouwen.

Burgemeester Harry de Vries ziet de potentie: “AI helpt ons inwoners sneller te bedienen en medewerkers te ontlasten bij routinetaken. Maar we blijven scherp op de risico’s. Vertrouwen bouw je op door transparantie en zorgvuldigheid.”

Verantwoord vernieuwen

De Vries onderstreept dat het college bewust kiest voor een evenwichtige koers. “We willen innoveren, maar niet in een roekeloze ratrace belanden. Elke AI-toepassing moet niet alleen iets opleveren, maar ook veilig en ethisch verantwoord zijn.”

Over vijf jaar ziet hij AI als een vast onderdeel van de gemeentelijke dienstverlening, maar altijd naast de menselijke maat. “Persoonlijk contact blijft essentieel. AI is een hulpmiddel, geen vervanger.”