Kabinet verkent verplicht algoritmeregister en bereidt toezicht op AI-verordening voor

Op 21 augustus 2025 stuurde de staatssecretaris van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, E. van Marum, een brief aan de Voorzitter van de Tweede Kamer. Deze brief bevat de kabinetsreactie op de vierde Rapportage AI & Algoritmerisico’s van de Autoriteit Persoonsgegevens (AP), opgesteld op verzoek van de Kamercommissie Digitale Zaken. De reactie laat zien dat Nederland stappen zet om de risico’s van kunstmatige intelligentie en algoritmes beter te beheersen. Twee thema’s springen eruit: de mogelijke verplichte registratie van algoritmes in het nationale algoritmeregister en de voorbereidingen voor de uitvoeringswet en het toezicht op de AI-verordening.

1. Op weg naar een verplicht algoritmeregister

Nederland loopt internationaal voorop met het algoritmeregister, een openbaar register waarin overheidsorganisaties hun gebruikte algoritmes beschrijven. Het doel is transparantie en verantwoording richting burgers, bedrijven en toezichthouders.

Stand van zaken

De AP constateert dat het aantal registraties de afgelopen periode weliswaar snel is toegenomen, maar dat het register nog niet volledig is. Vooral hoog-risico AI-systemen zijn onvoldoende zichtbaar.

De overheid onderscheidt twee categorieën:

• Categorie A: alle AI-systemen die vallen onder de hoogste risico’s (bijvoorbeeld systemen die ingrijpende beslissingen nemen over burgers). Deze systemen moeten uiterlijk eind 2025 geregistreerd zijn.

• Categorie B: algoritmes die maatschappelijk impactvol zijn, maar mogelijk niet direct onder de hoogste risicoklasse vallen. Ook deze algoritmes zullen gefaseerd in het register moeten worden opgenomen.

Mogelijke verplichtstelling

De staatssecretaris verkent nu expliciet of het verplicht stellen van registratie een gewenste vervolgstap is. Daarmee zou registratie niet langer een beleidsintentie zijn, maar een harde juridische plicht.
Dat zou leiden tot:

• Meer uniformiteit: alle overheden hanteren dezelfde norm.

• Meer transparantie: burgers kunnen nagaan welke algoritmes op hen van invloed zijn.

• Meer controleerbaarheid: toezichthouders krijgen beter zicht op risicovolle toepassingen.

Voor juristen en beleidsmakers betekent dit dat er een duidelijke verschuiving kan komen: van vrijwillige best practices naar afdwingbare compliance-verplichtingen.

2. Nationale uitvoering van de Europese AI-verordening

Naast nationale initiatieven zoals het algoritmeregister speelt de Europese AI-verordening (AI Act) een cruciale rol. Deze verordening, die sinds 1 augustus 2024 van kracht is, bevat regels voor onder meer hoog-risico systemen, verboden toepassingen en transparantieverplichtingen.

Voorbereidingen op toezicht

Het kabinet geeft aan dat het momenteel de inrichting van het toezicht op de AI-verordening voorbereidt. De Tweede Kamer wordt hierover in het najaar van 2025 nader geïnformeerd.

Een belangrijk onderdeel daarbij is de uitvoeringswet. Deze wet moet de vertaalslag maken van de Europese regels naar nationale praktijk. Onderdeel hiervan zijn de zogenoemde uitvoerbaarheidstoetsen:

• Toezichthouders zoals de Autoriteit Persoonsgegevens en de Rijksinspectie Digitale Infrastructuur zullen onderzoeken wat de nieuwe toezichtstaken financieel en organisatorisch betekenen.

• Op basis daarvan kan worden vastgesteld hoeveel capaciteit en middelen nodig zijn om effectief toezicht te houden.

Gevolgen voor organisaties

De voorbereidingen betekenen dat bedrijven en instellingen in Nederland binnenkort concreter te horen krijgen:

• Welke toezichthouder bevoegd is voor hun sector.

• Hoe de handhaving van de AI-verordening eruitziet (bijvoorbeeld in de vorm van audits of rapportageverplichtingen).

• Welke financiële en organisatorische consequenties verbonden zijn aan naleving.

Dit raakt niet alleen techbedrijven, maar ook financiële instellingen, zorgorganisaties, gemeenten en andere partijen die AI inzetten in hun dienstverlening.

3. Waarom dit belangrijk is

De kabinetsreactie laat zien dat Nederland de stap maakt van beleidsontwikkeling naar implementatie en handhaving. Waar het algoritmeregister eerst vooral een pioniersproject was, wordt registratie mogelijk verplicht. En waar de AI-verordening lange tijd vooral een Brusselse aangelegenheid leek, komt er nu duidelijkheid over de nationale vertaling in de praktijk.

Voor juristen, compliance officers en bestuurders is dit hét moment om zich voor te bereiden:

• Inventariseer welke algoritmes en AI-toepassingen binnen de organisatie worden gebruikt.

• Bepaal of deze toepassingen onder de categorie hoog-risico of impactvol vallen.

• Volg de ontwikkelingen rond de uitvoeringswet, zodat je tijdig weet welke toezichthouder op jouw organisatie van toepassing zal zijn.

Afsluiting

De brief van 21 augustus 2025 van staatssecretaris Van Marum markeert een belangrijke fase in de Nederlandse AI-regulering. Met de mogelijke verplichte registratie van algoritmes en de voorbereidingen voor het toezicht op de AI-verordening wordt de juridische context voor AI snel concreter. Transparantie, verantwoording en toezicht zijn daarbij de kernwoorden.

The Innovative Lawyer volgt de implementatie van de AI-verordening en nationale beleidsontwikkelingen op de voet. Wij helpen juristen en organisaties om deze nieuwe verplichtingen tijdig en verantwoord in te bedden. Via onze AI-strategietrajecten en opleidingen maak je jouw organisatie klaar voor de toekomst van AI-regulering.