GPT-5: praktische promptgids voor juristen

Het maximale uit GPT-5 halen begint bij de juiste prompt. De manier waarop je je vraag formuleert, bepaalt niet alleen wat je terugkrijgt, maar ook hoe bruikbaar, accuraat en consistent dat antwoord is. GPT-5 is krachtiger dan eerdere versies, maar haalt zijn echte waarde pas naar boven als je het model gericht aanstuurt.

In onze eerdere blog over de lancering van GPT-5 op 7 augustus hebben we al uitgelegd wat er nieuw is in dit model en wat dat betekent voor juristen. In dit vervolg zoomen we in op één cruciaal onderdeel: legal prompting – het slim en doelgericht aansturen van GPT-5.

OpenAI heeft hiervoor de officiële GPT-5 Prompting Guide uitgebracht: een handleiding met technieken om betere en betrouwbaardere antwoorden te krijgen. In deze blog vertalen die technieken naar de dagelijkse praktijk van juristen. Zo weet je niet alleen wat je moet doen, maar ook hoe je dat in de ChatGPT-omgeving stap-voor-stap toepast.

Bepaal hoe grondig GPT-5 voor je aan het werk gaat

Sinds de lancering van GPT-5 kies je niet langer zelf het model; Chat doet dat automatisch voor je. Waar je voorheen voor snelle antwoorden het snelle 4o-model koos, en voor diepere analyse het o3-model, maakt GPT-5 nu zelf de keuze op basis van je vraag. Dit gaat niet ten koste van de snelheid: GPT-5 is in alle gevallen sneller dan eerdere modellen. Zelfs wanneer het kiest voor uitgebreid redeneren (zoals o3 vroeger deed), duurt dit minder lang.

Toch kan het voorkomen dat GPT-5 veel tijd neemt om grondig alle informatie te verzamelen voordat het antwoordt. Dat is handig voor complexe vragen, maar soms wil je juist snel een kort en duidelijk antwoord. In dat geval kun je GPT-5 zo aansturen dat het minder diep graaft en sneller reageert.

Gebruik je GPT-5 via een ontwikkelomgeving, dan kun je de parameter reasoning_effort instellen met waarden als minimal, low, medium (standaard) of high. De meeste juristen werken echter in de gewone webinterface. Daar kun je deze instelling niet rechtstreeks aanpassen, maar je kunt het gedrag wel indirect beïnvloeden met je prompt.

Zo stuur je GPT-5 in de webinterface

• Zeg expliciet wat je wilt
  Bijvoorbeeld: “Geef alleen de kern in 5 zinnen” of “Beantwoord uitsluitend de vraag, zonder extra opties of scenario’s.”

• Beperk de denkdiepte
  Bijvoorbeeld: “Gebruik maximaal 3 redeneringsstappen” of “Sla zijpaden en alternatieve hypothesen over.”

• Gebruik duidelijke stopcriteria
  Bijvoorbeeld: “Stop zodra je één verdedigbaar antwoord hebt met twee kernargumenten.”

Kant-en-klaar promptblok voor sneller resultaat

Plaats onderstaand blok vóór je vraag. Het helpt onnodige verkenning te beperken en versnelt het antwoord.

<context_gathering>

Doel: Snel genoeg context verzamelen en stoppen zodra dat kan.

Werkwijze:

- Begin breed, ga daarna naar 1–2 gerichte deelvragen.

- Werk parallel waar nodig, maar vermijd dubbele paden.

- Voorkom overzoeken: alleen gerichte verdiepingsvragen indien nodig.

Vroege stopcriteria:

- Je kunt precies benoemen welk onderdeel moet veranderen of worden beantwoord.

- De belangrijkste bronnen/argumenten wijzen ~één richting op.

Eén keer opschalen:

- Als signalen botsen of de scope onduidelijk is: doe één gerichte extra verkenning, ga daarna door.

Diepte:

- Volg alleen elementen die je echt gebruikt in het antwoord; vermijd zijdelingse verbanden.

Lus:

- Batch verkennen → minimaal plan → taak afronden.

- Zoek opnieuw alleen als validatie faalt of er nieuwe onbekenden opduiken.

</context_gathering>

Hieronder nogmaals het promptblok, maar dan toegepast op een concrete vraag:

<context_gathering>

Doel: Snel relevante juridische context verzamelen en dan stoppen.

Werkwijze:

- Begin breed: noem het onderwerp (bijv. "recente jurisprudentie art. 6 EVRM").

- Zoom daarna in op 1–2 concrete deelvragen (bijv. "Nederlandse uitspraken 2024" of "EHRM-uitspraken over fair trial").

- Vermijd dubbele paden en laat irrelevante rechtsgebieden liggen.

- Alleen extra verdieping als nodig (bijv. één extra uitspraak ter bevestiging).

Stopcriteria:

- Antwoord bevat duidelijke conclusie of samenvatting van de relevante rechtsregel.

- Minimaal 2 bronnen of argumenten wijzen dezelfde kant op.

Extra stap:

- Bij tegenstrijdige bronnen: doe één korte extra check in dezelfde jurisdictie.

Diepte:

- Alleen wetsartikelen, uitspraken en feiten die relevant zijn voor de vraag.

Herhalen:

- Zoek opnieuw alleen als er onduidelijkheid is of er nieuwe feiten worden genoemd.

</context_gathering>

Voorbeelden van effectieve instructies

• Kernantwoord: “Geef in maximaal 5 zinnen het meest waarschijnlijke antwoord. Sla extra overwegingen en alternatieve routes over.”

• Beperkte redenering: “Gebruik maximaal 3 redeneringsstappen. Schrijf alleen het eindantwoord uit, niet de tussenstappen.”

• Strakke scope: “Beperk je tot het Nederlandse recht en de stand van zaken per vandaag. Geen speculatie, geen buitenlandse rechtsvergelijking.”

• Vroege stop: “Stop zodra één verdedigbare uitkomst is geformuleerd met twee steunargumenten.”

• Compacte stijl: “Antwoord in bullets, maximaal 5, elk 1 regel. Geen inleiding, geen samenvatting.”

Laat GPT-5 langer doorwerken voor volledigere antwoorden

Soms wil je juist niet dat GPT-5 snel klaar is, maar dat het uitgebreid onderzoekt, doorzoekt en redeneert totdat de vraag tot in de puntjes is beantwoord. Dit kan handig zijn bij bijvoorbeeld complexe juridische vraagstukken, due diligence-onderzoeken of het analyseren van omvangrijke jurisprudentie.

In de API kun je hiervoor de parameter reasoning_effort verhogen naar high, maar in de webinterface heb je die optie niet. Toch kun je GPT-5 ook daar aanmoedigen om langer door te gaan door je prompt slim te formuleren.

Zo stimuleer je doorzettingsvermogen in de webversie

• Zet GPT-5 in de “vasthoudende modus”
  Vraag expliciet om te blijven werken tot alle deelvragen zijn beantwoord of alle relevante bronnen zijn verwerkt.

• Geef duidelijke stopvoorwaarden
  Leg vast dat het pas mag stoppen als het antwoord juridisch volledig is, bijvoorbeeld: “Behandel alle relevante wetsartikelen, jurisprudentie en literatuur tot er geen nieuwe relevante punten meer zijn.”

• Vermijd dat GPT-5 te snel terugkomt met vragen
  Zet in je prompt dat het aannames mag maken op basis van gangbare juridische interpretaties, tenzij er expliciet iets ontbreekt dat onmisbaar is.

Kant-en-klaar promptblok voor meer “doorzettingsvermogen”

<persistence>

- Behandel de vraag volledig, ook als er meerdere zoek- of redeneerstappen nodig zijn.

- Stop alleen als alle relevante juridische aspecten zijn besproken.

- Ga door bij onzekerheid: zoek extra context in bestaande bronnen of leg aannames uit.

- Stel geen verduidelijkingsvragen tenzij absoluut noodzakelijk.

</persistence>

Voorbeeldvraag daarna:

“Pas bovenstaande toe en geef een volledig overzicht van de belangrijkste HR-uitspraken over art. 225 Sr (valsheid in geschrift) van de afgelopen 10 jaar. Vermeld per zaak de kernoverweging en het jaartal.”

Zie hier het resultaat.

Wanneer meer “eagerness” juist risico’s oplevert

Meer doorzettingsvermogen klinkt aantrekkelijk, maar voor juristen zijn er ook duidelijke valkuilen. GPT-5 dat te lang doorgaat of te veel aannames maakt, kan leiden tot onnodige ruis, onjuiste aannames of zelfs misleidende antwoorden.

Mogelijke risico’s

• Overmatige aannames
  Als je GPT-5 toestaat om onzekerheden zelf in te vullen, kan het juridische ficties creëren die klinken alsof ze echt zijn.

• Verouderde of irrelevante bronnen
  Langere zoek- en redeneerstappen vergroten de kans dat het model informatie verwerkt die niet meer actueel of niet van toepassing is op de Nederlandse context.

• Onnodige omvang van antwoorden
  Meer eagerness kan leiden tot lange betogen met veel zijpaden, waardoor de kern moeilijker te vinden is.

Wanneer terughoudend zijn?

• Bij tijdkritische vragen
  Bijvoorbeeld: “Wat is het relevante wetsartikel in deze situatie?” – hier is een snel, kernachtig antwoord vaak beter dan een lang juridisch betoog.

• Bij zeer specifieke feiten
  Als je al precies weet welke zaak of welk wetsartikel relevant is, heeft doorzoeken weinig toegevoegde waarde.

• Bij intern of cliëntgericht werk
  Een te lang antwoord kan de indruk wekken dat de analyse omslachtig of ongericht is.

One-shot prompts voor complexe juridische output

GPT-5 blinkt uit in het in één keer genereren van complete en complexe output. Waar je normaal misschien meerdere rondes zou doen om tot een perfecte tekst of analyse te komen, kun je met een goed opgebouwde one-shot prompt GPT-5 direct een hoogwaardig eindresultaat laten maken. Dit werkt vooral goed als je het model vooraf laat nadenken over kwaliteitscriteria en die zelf laat hanteren tijdens het schrijven.

Voor juristen betekent dit dat je GPT-5 bijvoorbeeld in één keer een uitgebreide juridische analyse, modelcontract of processtuk kunt laten opstellen, zonder dat je steeds hoeft terug te sturen voor aanpassingen. De truc is dat je GPT-5 eerst expliciet laat bepalen wat “uitstekend” werk op dat gebied inhoudt, en dat het vervolgens zijn eigen output toetst aan die maatstaf voordat je het te zien krijgt.

Kant-en-klaar promptblok voor one-shots

<self_reflection>

- Bepaal eerst een kwaliteitskader voor het antwoord (bijv. compleet, juridisch correct, actueel, helder opgebouwd).

- Denk vervolgens zorgvuldig na over elk onderdeel dat nodig is voor een uitstekend juridisch antwoord.

- Gebruik het kwaliteitskader om intern te controleren en het beste mogelijke antwoord te leveren.

</self_reflection>

Praktisch voorbeeld voor juristen

“Pas bovenstaande toe en schrijf een complete memo over de toepasselijkheid van art. 6 EVRM op bestuursrechtelijke boetes in Nederland.
Kwaliteitskader: actueel tot vandaag, verwijzingen naar relevante jurisprudentie, logische opbouw met inleiding, analyse en conclusie.”

Zie hier het resultaat.

Met zo’n one-shot prompt zorg je dat GPT-5:

• Zelf vooraf de kwaliteitslat legt;

• De analyse direct structureert volgens jouw wensen;

• Zijn eigen output controleert en waar nodig verbetert, zonder dat jij in meerdere rondes hoeft te sturen.

Kant-en-klaar promptblok voor processtukken

<self_reflection> - Stel eerst vast welke onderdelen essentieel zijn voor dit type processtuk (bijv. feitenrelaas, rechtsgronden, jurisprudentie, petitum). - Bepaal kwaliteitscriteria: juridisch juist, helder geformuleerd, volledig, en conform de procesregels. - Denk zorgvuldig na over elke sectie en controleer of deze voldoet aan de criteria. - Lever het processtuk als een compleet en gestructureerd document. </self_reflection>

Voorbeeldprompt – Dagvaarding in een civiele zaak

“Pas bovenstaande toe en schrijf een volledige dagvaarding in een civiele procedure wegens wanprestatie.
Feiten: [vul feiten in]
Kwaliteitscriteria: conform Rv, helder opgebouwd, juiste kopjes, juridisch onderbouwd met wetsartikelen en recente jurisprudentie, correct taalgebruik en passende toon.”

Met zo’n one-shot prompt zorgt GPT-5 dat:

• Alle verplichte onderdelen in de juiste volgorde worden opgenomen;

• De juridische onderbouwing volledig en up-to-date is;

• Het stuk direct klaar is voor eerste beoordeling, zonder dat je het in meerdere iteraties hoeft op te bouwen.

Stuur GPT-5 met slimme systeem­prompts

Wanneer je GPT-5 in de webinterface gebruikt, bepaalt het model zelf hoeveel denkstappen het maakt (reasoning effort). Je kunt dat niet rechtstreeks aanpassen, maar je kunt de manier waarop GPT-5 werkt wel beïnvloeden. Dat doe je door aan het begin van je chat een duidelijke, gestructureerde instructie mee te geven over de werkwijze die het moet volgen. Zo’n instructie noemen we een systeem­prompt.

Een systeem­prompt is als een interne handleiding voor GPT-5. Je vertelt het model niet alleen wat het moet doen, maar ook hoe het moet werken tijdens het uitvoeren van de opdracht. Dat betekent dat je regels kunt meegeven over:

• de volgorde van stappen die het moet zetten;

• het geven van tussentijdse updates;

• het controleren of alle subtaken zijn afgerond;

• het samenvatten van de denklijn voordat het antwoord komt.

Voor juristen zijn systeem­prompts bijzonder nuttig, omdat ze:

• zorgen voor consistentie in werkwijze en antwoorden;

• helpen om geen relevante juridische stappen of bronnen over te slaan;

• transparantie geven in de redenering van GPT-5, zodat je sneller kunt controleren of de analyse klopt;

• efficiëntie vergroten bij complexe opdrachten, zoals het opstellen van processtukken of juridische adviezen.

Hoe systeem­prompts werken in de praktijk

Stel, je vraagt GPT-5 om jurisprudentie over art. 68 Sr (ne bis in idem). Zonder extra instructies kan het zijn dat het model snel een selectie maakt en stopt zodra het een paar uitspraken heeft gevonden. Met een systeem­prompt kun je zorgen dat GPT-5 eerst een intern plan opstelt, alle deelvragen afwerkt, en pas stopt wanneer het zeker weet dat alle relevante zaken zijn meegenomen.

Systeem­prompts zijn vooral krachtig bij opdrachten waarbij:

• meerdere juridische bronnen geraadpleegd moeten worden;

• een bepaalde structuur of format vereist is (bijvoorbeeld een dagvaarding of adviesmemo);

• je het antwoord wilt kunnen toetsen aan vooraf bepaalde kwaliteitscriteria.

Vier bewezen technieken om GPT-5 te sturen met systeem­prompts

1. Laat GPT-5 zijn denklijn samenvatten voordat het antwoordt
   Hiermee krijg je inzicht in hoe het model tot zijn antwoord komt.
   Voorbeeld: “Begin met maximaal 5 bullets waarin je jouw denklijn samenvat voordat je het volledige antwoord geeft.”
   Juridische toepassing: Bij een analyse over een wetswijziging laat je eerst samenvatten welke bronnen worden geraadpleegd (bijvoorbeeld wetsartikelen, Kamerstukken, jurisprudentie) voordat de inhoudelijke bespreking begint.

2. Vraag tussentijdse updates bij langere opdrachten
   Zo kun je tijdig controleren of het model op de juiste koers zit.
   Voorbeeld: “Geef na elke afgeronde deelvraag een korte voortgangsup­date.”
   Juridische toepassing: Bij het opstellen van een compliance-rapport geef je na elk onderdeel (bijv. wetgeving, interne beleidsregels, praktijkvoorbeelden) een update.

3. Maak je instructies ondubbelzinnig
   Wees specifiek over wat wel en niet moet worden meegenomen. Herhaal de kerninstructie op verschillende manieren.
   Voorbeeld: “Baseer je uitsluitend op Nederlandse wet- en regelgeving, sla buitenlandse voorbeelden over.”
   Juridische toepassing: Bij het schrijven van een procesadvies voorkom je dat GPT-5 internationale rechtsvergelijking gaat toevoegen als dat niet relevant is.

4. Laat GPT-5 vooraf plannen
   Op eigen initiatief plant GPT-5 minder gestructureerd. Met deze techniek zorg je dat het model eerst een routekaart maakt.
   Voorbeeld: Maak eerst een plan met de benodigde stappen om deze juridische analyse volledig uit te voeren. Voer daarna elke stap uit en controleer of alle subtaken zijn afgerond voordat je het eindantwoord geeft.

Extra tip: combineer technieken voor maximale controle

De kracht van systeem­prompts zit in de combinatie. Je kunt GPT-5 bijvoorbeeld eerst een plan laten maken (techniek 4), dat plan laten samenvatten (techniek 1), en bij elke afgeronde stap een update laten geven (techniek 2). Zo heb je continu zicht op de voortgang en kun je direct ingrijpen als het model een verkeerde richting kiest.

Praktisch voorbeeld:

“Je bent een jurist gespecialiseerd in het strafrecht.

Begin met een plan voor hoe je alle jurisprudentie over art. 6 EVRM (fair trial) in Nederland van de afgelopen 5 jaar gaat verzamelen en analyseren.

Vat dit plan samen in maximaal 5 bullets.

Werk het plan stap voor stap uit.

Geef na elke stap een korte update.

Controleer aan het eind of alle deelvragen zijn beantwoord en geef dan pas het volledige eindantwoord.”

Met zo’n systeem­prompt verhoog je de kans dat GPT-5 geen relevante uitspraak overslaat, de juiste juridische focus houdt en het antwoord direct bruikbaar is.

Laat GPT-5 je antwoorden netjes opmaken

Goede inhoud is belangrijk, maar de manier waarop GPT-5 het presenteert kan het verschil maken tussen snel scanbaar en moeilijk leesbaar. Vooral bij langere juridische analyses of adviezen helpt een duidelijke structuur om snel de kernpunten te zien.

GPT-5 kan gebruikmaken van Markdown – een eenvoudige opmaaktaal die zorgt voor duidelijke kopjes, lijstjes, vetgedrukte termen en andere structuur. In de webinterface doet GPT-5 dit vaak automatisch, maar je kunt het expliciet aansturen om consistent opmaak te gebruiken.

Waarom dit handig is voor juristen

• Sneller scannen: kopjes, bullets en vetgedrukte sleutelwoorden maken het eenvoudiger om snel de essentie te vinden.

• Betere leesbaarheid: complexe juridische argumenten worden overzichtelijker.

• Direct herbruikbaar: goed opgemaakte tekst kan makkelijker in memo’s, e-mails of processtukken worden overgenomen.

Zo stuur je GPT-5 aan

Je kunt GPT-5 vragen om altijd gestructureerd in Markdown te antwoorden. Zet dit bijvoorbeeld aan het begin van je prompt:

Gebruik altijd duidelijke Markdown-opmaak:

- Gebruik kopjes (##) voor hoofdonderdelen.

- Maak kernpunten als bullets.

- Zet belangrijke termen vetgedrukt.

- Gebruik genummerde lijsten voor stappen of volgordes.

Tip: Bij langere gesprekken kan GPT-5 de opmaak-instructies vergeten. Herhaal daarom je Markdown-verzoek elke 3 tot 5 berichten om consistentie te behouden.

Praktisch voorbeeld:

Maak een overzicht van de 5 belangrijkste HR-uitspraken over art. 6 EVRM in Nederland.

Gebruik altijd duidelijke Markdown-opmaak:

• Gebruik ## voor ieder arrest als hoofdkopje.

• Plaats daaronder bullets met de kernoverwegingen van het arrest.

• Zet belangrijke wetsartikelen en juridische begrippen vetgedrukt (bijv. art. 6 EVRM, fair trial, hoor en wederhoor).

• Gebruik indien nodig cursief voor buitenlandse termen.

• Maak, waar relevant, genummerde lijsten voor processtappen of chronologie.

Zorg dat de structuur helder is, de inhoud juridisch correct en actueel tot vandaag, en dat elk arrest maximaal 5 kernoverwegingen bevat.

Zo krijg je niet alleen inhoudelijk sterke antwoorden, maar ook een overzicht dat direct bruikbaar is in je eigen documenten.

Extra technieken voor juristen die werken met GPT-5

De OpenAI Prompt Guide biedt al een stevig fundament om GPT-5 effectief te gebruiken. Toch zijn er aanvullende technieken die in de gids nauwelijks aan bod komen, maar voor juristen bijzonder waardevol zijn. Hieronder vind je een aantal extra strategieën om de kwaliteit, betrouwbaarheid en bruikbaarheid van GPT-5-output te verhogen in de dagelijkse juridische praktijk.

Gebruik meta-prompting om je prompts te verbeteren

Meta-prompting is het proces waarbij je GPT-5 inzet om kritisch te kijken naar de prompt die jij zelf hebt geschreven. In plaats van direct de opdracht uit te voeren, laat je het model eerst jouw vraag analyseren, beoordelen en verbeteren. Zo voorkom je dat je onduidelijke, te brede of dubbelzinnige instructies geeft die kunnen leiden tot verkeerde of onvolledige antwoorden.

Voor juristen is nauwkeurigheid cruciaal. Een kleine onduidelijkheid in je prompt kan ertoe leiden dat GPT-5 een verkeerd wetsartikel gebruikt, een irrelevante zaak aanhaalt of belangrijke nuances mist. Door meta-prompting in te zetten, krijg je een scherpere, meer specifieke prompt die de kans op feitelijk juiste en relevante antwoorden aanzienlijk vergroot.

Waar stel je dit in?
Je hoeft hiervoor geen speciale instelling te gebruiken. Meta-prompting voer je gewoon uit in het chatvenster van ChatGPT, vóórdat je GPT-5 vraagt de inhoudelijke taak uit te voeren.

Hoe doe je dat concreet?

1. Schrijf eerst je oorspronkelijke prompt zoals je die normaal zou gebruiken.

2. Plak deze prompt in ChatGPT, maar geef GPT-5 als opdracht om hem te analyseren en minimaal te verbeteren.

3. Laat GPT-5 aangeven waarom het bepaalde aanpassingen maakt, zodat je leert je prompts in de toekomst direct scherper te formuleren.

Voorbeeld:

“Dit is mijn prompt: [originele prompt]. Analyseer deze op volledigheid en duidelijkheid voor het opstellen van een juridisch memo. Pas de prompt minimaal aan om onduidelijkheden te voorkomen en de kans op feitelijk juiste antwoorden te vergroten. Licht kort toe welke verbeteringen je hebt doorgevoerd en waarom.”

Bronvermelding en broncontrole

Voor juristen is betrouwbaarheid net zo belangrijk als inhoud. Een sterk geformuleerde juridische analyse verliest direct waarde als de bron niet klopt of niet te verifiëren is. GPT-5 kan plausibel klinkende, maar onjuiste verwijzingen geven, dus het is cruciaal om vooraf duidelijke instructies te geven voor bronvermelding.

Hoe je dit aanstuurt

• Vraag altijd om volledige bronverwijzingen, zoals ECLI-codes, Kamerstuknummers of wetsartikelen.

• Laat GPT-5 expliciet aangeven wanneer het onzeker is over een bron, zodat je dit zelf kunt checken.

Voorbeeldprompt

“Noem alleen jurisprudentie die daadwerkelijk voorkomt op rechtspraak.nl en vermeld de volledige ECLI-code. Geef aan als je niet zeker weet of een uitspraak bestaat.”

Fact-checking via multi-step prompts

Zelfs als GPT-5 een overtuigend antwoord geeft, kan het fouten bevatten. Door een extra stap in te bouwen waarin GPT-5 zijn eigen werk controleert, verhoog je de betrouwbaarheid van het resultaat aanzienlijk.

Hoe je dit aanstuurt

• Laat GPT-5 eerst een inhoudelijk antwoord geven.

• Vraag daarna om elk juridisch feit of citaat apart te controleren.

• Laat twijfelgevallen duidelijk markeren.

Voorbeeldprompt

“Beantwoord mijn vraag volledig. Controleer daarna elk juridisch feit of citaat op juistheid. Markeer twijfelgevallen duidelijk.”

Juridische rolprofielen

Door GPT-5 een specifieke juridische rol te geven, krijg je antwoorden die qua stijl, toon en inhoud aansluiten bij die rol. Dit maakt de output direct bruikbaar en herkenbaar in je vakgebied.

Waarom dit belangrijk is

Een rechter schrijft anders dan een advocaat, en een compliance officer weer anders dan een griffier. Door GPT-5 te instrueren vanuit een specifieke rol te werken, krijg je output die direct past bij de context.

Hoe je dit aanstuurt

• Benoem duidelijk welke rol GPT-5 moet aannemen.

• Leg uit welke toon, structuur en verantwoordelijkheden bij die rol horen.

Voorbeeldprompt

“Je bent een advocaat in hoger beroep in een strafzaak. Schrijf een pleitnota in formeel juridisch Nederlands, zonder informele bewoordingen.”

Taal- en stijlbeheersing

De juridische praktijk vraagt om consistentie in taal en stijl. Een slordige toon of inconsistent woordgebruik kan afbreuk doen aan de professionaliteit van je stuk.

Hoe je dit aanstuurt

• Geef expliciet aan dat je formeel juridisch Nederlands wilt.

• Vermijd Engelse leenwoorden, tenzij het vaste juridische termen zijn.

• Vraag om consequente toepassing van termen door het hele stuk.

Voorbeeldprompt

“Schrijf in formeel juridisch Nederlands, vermijd informeel taalgebruik en gebruik alleen Engelse termen als het gangbare juridische begrippen zijn.”

Risicobeperking bij AI-advies

AI-gegenereerde adviezen zijn nuttig, maar mogen nooit zonder menselijke controle worden toegepast. Het toevoegen van disclaimers en controlelijsten helpt misverstanden te voorkomen. Door risico’s expliciet te benoemen, geef je aan dat het advies een startpunt is, geen eindpunt. Zo beperk je aansprakelijkheid en vergroot je de veiligheid van AI-gebruik in je organisatie.

Hoe je dit aanstuurt

• Vraag GPT-5 om altijd een disclaimer toe te voegen.

• Laat het model punten noemen die nog handmatig moeten worden geverifieerd.

Voorbeeldprompt

“Geef je antwoord en sluit af met een disclaimer: ‘Dit advies is informatief en vervangt geen juridisch advies van een bevoegde professional.’ Noem daarnaast 3 punten die nader gecontroleerd moeten worden.”

Complexe documentstructuren

Bij juridische documenten zoals processtukken, rapporten of contracten is structuur minstens zo belangrijk als inhoud. GPT-5 kan deze structuur vasthouden als je die vooraf duidelijk definieert. Een vaste opbouw maakt documenten sneller te scannen, eenvoudiger te controleren en consistenter in presentatie.

Hoe je dit aanstuurt

• Geef vooraf de secties en kopjes op die altijd moeten terugkomen.

• Geef duidelijke instructies over de inhoud per sectie.

Voorbeeldprompt

“Maak een due diligence-rapport met de volgende vaste secties: 1. Inleiding, 2. Onderzoeksopzet, 3. Bevindingen per categorie (vergunningen, contracten, lopende procedures), 4. Conclusie, 5. Aanbevelingen.”

Meervoudige perspectieven

In veel zaken is het nuttig om meerdere invalshoeken te bekijken. GPT-5 kan verschillende perspectieven in één antwoord verwerken, wat je helpt om je eigen positie te versterken. Door het standpunt van de wederpartij mee te nemen, kun je je argumenten beter voorbereiden en anticiperen op tegenargumenten.

Hoe je dit aanstuurt

• Vraag GPT-5 om per perspectief een aparte analyse te maken.

• Laat het model de raakvlakken en tegenstellingen benoemen.

Voorbeeldprompt

“Analyseer dit geschil eerst vanuit het perspectief van de eiser, daarna vanuit dat van de gedaagde. Gebruik aparte kopjes en benoem de belangrijkste punten van overeenstemming en verschil.”

Afsluiting

De Prompt Guide van OpenAI vormt een solide basis om GPT-5 effectief te gebruiken, maar in de juridische praktijk vraagt dat om maatwerk. Door de besproken technieken – van het sturen van denkdiepte tot het inzetten van systeem­prompts, het afdwingen van bronvermelding en het structureren van complexe documenten – verander je GPT-5 van een slimme assistent in een betrouwbare juridische werkpartner.

Het succes zit niet alleen in wát je vraagt, maar vooral in hóe je het vraagt. Hoe duidelijker je instructies, hoe consistenter, nauwkeuriger en bruikbaarder de antwoorden zullen zijn. Zie je prompt daarom niet als een losse vraag, maar als de briefing aan een ervaren collega die je vertrouwt met belangrijk werk.

Blijf experimenteren, verfijn je aanpak en pas de voorbeelden in deze blog toe op je eigen dossiers. Zo haal je niet alleen het maximale uit GPT-5, maar zorg je er ook voor dat de inzet van AI in je praktijk professioneel, veilig en juridisch verantwoord blijft.

Legal Prompting cursus volgen?

Benieuwd hoe je deze technieken in de praktijk toepast en hoe je nog meer uit GPT-5 haalt binnen jouw dagelijkse werk? Wij als The Innovative Lawyer bieden legal prompting cursussen aan voor ieder rechtsgebied: civiel recht, bestuursrecht, fiscaal recht en strafrecht. In deze praktijkgerichte trainingen leer je stap voor stap hoe je prompts opbouwt die precies de juridische output opleveren die je nodig hebt.

Wil je verder gaan dan de basis? Dan is er onze verdiepingscursus legal prompting, waarin je leert werken met geavanceerde technieken, complexe juridische documenten laat opstellen en GPT-5 inzet als volwaardige juridische assistent.

Of je nu net begint of je vaardigheden wilt aanscherpen: onze cursussen geven je de kennis en praktijkervaring om GPT-5 efficiënt, betrouwbaar en juridisch verantwoord in te zetten.

Schrijf je vandaag nog in en zet de stap naar sneller, slimmer en nauwkeuriger juridisch werken met AI.