Sinds Google kunstmatige intelligentie in zijn zoekmachine weeft, krijgt “googelen” een geheel nieuw gezicht. In Nederland zien we dat al aan AI Overview: bovenaan de resultaten verschijnt direct een compacte samenvatting met klikbare bronverwijzingen, zodat eindeloos doorklikken langs talloze pagina’s verleden tijd wordt. Maar dit is pas het begin. Binnenkort introduceert Google AI Mode, een chatvenster waarin je in gewone taal kunt doorpraten met de zoekmachine—ideaal voor diepere, bijvoorbeeld juridische, vragen. Nog geavanceerder is Deep Research. Deze functie plant zelfstandig een onderzoeksroute, voert tientallen sub-zoekopdrachten uit en presenteert de uitkomsten als overzichtelijk rapport, compleet met tabellen en bronnenlijst.

Het idee dat generatieve AI complete beroepsgroepen tegelijk van de kaart veegt, klinkt voor velen nog als sciencefiction. Toch is er sinds kort een hardere maatlat die de discussie minder speculatief maakt. Microsoft analyseerde in negen maanden tijd tweehonderdduizend Copilot-gesprekken en vergeleek de concrete taken die de AI daarin uitvoerde met de taakprofielen van ruim duizend beroepen. Voor juristen – van bedrijfs- en overheids­juristen tot compliance-specialisten en academici – betekent dat een reality-check: routineonderdelen van hun werk blijken in toenemende mate op de radar van grote taalmodellen te staan.

Op 1 augustus 2025 reed voor het eerst een volledig zelfrijdende bus op de openbare weg in Nederland. De shuttle verbindt metrostation Meijersplein met Rotterdam The Hague Airport en biedt plaats aan twintig passagiers, inclusief rolstoelgebruikers. Hoewel het voertuig autonoom rijdt, zit er voorlopig nog een chauffeur aan boord om in te grijpen wanneer dat nodig is. Gedurende een jaar onderzoekt de vervoerder of toezicht op afstand – via een controleroom – voldoende veilig is. Wat betekent deze stap voor de toekomst van autonoom vervoer in Nederland, en welke randvoorwaarden zijn cruciaal?

Stel: je gebruikt ChatGPT als research-assistent voor een pleitnota van een zitting later deze week. Het model serveert een perfect passend arrest, inclusief ECLI-nummer. Tevreden stuur je vijf minuten later je concept naar je cliënt. Dan ontdek je dat het arrest… nooit heeft bestaan. Klinkt als “2023-nostalgie”, maar het kan je vandaag nog overkomen. Terwijl taalmodellen steeds slimmer lijken, blijft het risico van hallucinaties een stille tijdbom onder elke workflow. Hoe kan dat, en komt er ooit een moment dat we (bijna) blind op hun output durven te vertrouwen? Wellicht – er circuleert een beloftevol ‘vaccin’.

Steeds vaker gebruiken organisaties artificiële intelligentie (AI) om emoties bij mensen te herkennen. Emotieherkenning gaat echter uit van omstreden aannames over emoties en de meetbaarheid daarvan. Als het toch wordt ingezet, brengt dit risico’s en ethische vragen met zich mee. Dat concludeert de Autoriteit Persoonsgegevens (AP) in de nieuwe Rapportage AI & Algoritmes Nederland (RAN).

De Autoriteit Persoonsgegevens constateert dat overheden en organisaties nog te weinig algoritmes registreren, ondanks het belang voor transparantie en grondrechten. Slechts een beperkt aantal publieke instellingen heeft hun algoritmes opgenomen in het Algoritmeregister; grondrechtenbeoordelingen ontbreken vrijwel volledig. De AP pleit daarom voor een wettelijke registratieplicht voor overheden en stimuleert ook andere sectoren tot actie. Registratie maakt risico’s zoals discriminatie en privacyschending inzichtelijk en beheersbaar. De AP publiceert handvatten om organisaties hierbij te ondersteunen en benadrukt dat registratie ook buiten de Europese AI-verordening noodzakelijk blijft.

Het Europees Parlement publiceerde recent het rapport Generative AI and Copyright, waarin vijf juridische kernbevindingen worden gepresenteerd. De TDM-uitzondering blijkt ongeschikt voor AI-training, en volledig machinaal gegenereerde werken behoren tot het publieke domein. Het rapport pleit voor een wettelijk vergoedingsmechanisme om de kloof tussen makers en AI-ontwikkelaars te overbruggen. Ook wordt gewezen op versnipperde regelgeving en het risico op juridische onzekerheid en culturele verarming. Hervorming van het EU-auteursrecht is volgens het rapport dringend noodzakelijk.

Een consortium onder leiding van Stichting Nederlandse AI-fabriek heeft een voorstel ingediend voor een nationale AI-fabriek in Groningen. De fabriek moet een supercomputer en kenniscentrum huisvesten voor de ontwikkeling van geavanceerde AI-toepassingen. Zowel regio als Rijk hebben in totaal circa 130 miljoen euro toegezegd, onder voorbehoud van parlementaire goedkeuring. Bij Europese cofinanciering kan de totale investering oplopen tot 200 miljoen euro. De fabriek richt zich op AI-innovaties in sectoren zoals defensie, zorg, energie en landbouw.

Veel AI-gebruikers raken verstrikt in ineffectieve feedbackloops door steeds te vragen: “probeer het nog eens”. De techniek Chain-of-Feedback biedt een beter alternatief door AI stapsgewijs te begeleiden met specifieke, inhoudelijke correcties. Dit voorkomt fouten en leidt tot betere, productievere antwoorden. Juristen kunnen deze methode inzetten voor o.a. tekstredactie, risicoanalyses en argumentaties. Onderzoek toont aan dat gerichte feedback AI-prestaties aanzienlijk verbetert.