De Rechtbank Den Haag heeft zich recent uitgesproken over een zaak waarin transparantie over algoritmegebruik door de overheid botste met het belang van effectief toezicht. In deze procedure stond centraal of de Belastingdienst verplicht is inzicht te geven in de werking van risicomodellen die zij inzet bij het controleren van belastingaangiftes. De rechtbank oordeelde van niet. Met een beroep op artikel 5.1, tweede lid, onder d van de Wet open overheid (Woo) mocht de Belastingdienst weigeren bepaalde documenten (gedeeltelijk) openbaar te maken.

Een Amerikaanse rechter heeft OpenAI bevolen om alle gebruikersinteracties te bewaren, inclusief verwijderde gesprekken. Deze beslissing maakt deel uit van de pre-trial discovery in de zaak tussen The New York Times en OpenAI, en is bedoeld om mogelijk bewijsmateriaal veilig te stellen. Tegelijkertijd klaagt Reddit AI-bedrijf Anthropic aan wegens ongeoorloofd scrapen van gebruikersdata. Beide zaken laten zien hoe AI-gebruik juridisch risicovol kan zijn, zeker rond data-eigendom en privacy.

De Adviesraad Internationale Vraagstukken waarschuwt dat AI fundamentele publieke waarden en de democratische rechtsorde bedreigt. De Europese AI-verordening is belangrijk, maar onvoldoende zolang Europa afhankelijk blijft van buitenlandse techreuzen. De AIV pleit voor een uitlegbaar, controleerbaar en publiek gestuurd AI-ecosysteem. Nederland moet hierin een leidende rol nemen, door regie te voeren, publieke alternatieven te stimuleren en internationaal coalities te vormen. Juristen spelen hierbij een cruciale rol in het waarborgen van transparantie, grondrechten en verantwoord gebruik van AI.

In een tijd waarin AI-giganten als OpenAI, Google en Anthropic elkaar verdringen om de titel van meest geavanceerde taalmodel, kiest de Franse AI-startup Mistral voor een radicaal andere route. In plaats van zich uitsluitend te richten op modelprestaties, zet Mistral stevig in op infrastructuur, datasoevereiniteit en privacy. Hun nieuwe aanbod, Mistral Compute, is meer dan een technologische uitbreiding — het is een geopolitieke zet met verstrekkende juridische en ethische implicaties.

Op 18 juni 2025 kondigden LexisNexis en Harvey een strategisch partnerschap aan dat de juridische technologie-industrie grondig zal hervormen. LexisNexis – wereldleider in juridische data – stelt zijn omvangrijke juridische databanken ter beschikking aan Harvey, het generatieve AI-wonderkind dat in twee jaar tijd honderden advocatenkantoren wist te overtuigen. Samen bouwen zij aan AI-gedreven juridische producten en workflows. De implicaties van deze alliantie zijn fundamenteel. Niet alleen omdat twee dominante spelers hun krachten bundelen, maar vooral omdat dit het begin markeert van een nieuw tijdperk: de juridische AI-assistent is geen toekomstbeeld meer, maar realiteit.

De gemeente Amsterdam heeft besloten om te stoppen met een veelbelovende, maar uiteindelijk problematische pilot waarin kunstmatige intelligentie werd ingezet bij het beoordelen van bijstandsaanvragen. Het project, genaamd Slimme Check, had als doel om aanvragen op een snellere en eerlijkere manier te beoordelen, zonder daarbij afbreuk te doen aan de rechten van burgers. De inzet van het algoritme moest ambtenaren ondersteunen bij het bepalen of een aanvraag nader onderzocht moest worden. Daarmee zou de werkdruk verminderen en zou de capaciteit efficiënter worden ingezet, met behoud van de menselijke eindverantwoordelijkheid.

AI-chatbots bouwen tijdens interactie ongemerkt een profiel van hun gebruikers op, gebaseerd op taalgebruik, inhoud en gedragskenmerken. Zelfs zonder expliciete persoonsgegevens kunnen deze digitale vingerafdrukken veel over iemand onthullen. In een professionele context, zoals juridische of compliance-werkzaamheden, brengt dit privacyrisico’s met zich mee. Het geheugen van AI-systemen onthoudt voorkeuren, thema’s en schrijfstijl, tenzij gebruikers dit actief beheren. Organisaties doen er verstandig aan intern beleid te ontwikkelen over het gebruik van AI en gevoelige informatie. Bewust en zorgvuldig gebruik is essentieel om controle te houden over wat je – bewust of onbewust – deelt met je digitale assistent.

Microsoft heeft op 18 juni 2025 een nieuwe stap gezet in haar streven naar digitale soevereiniteit voor Europese organisaties: de introductie van de Microsoft Sovereign Cloud (MSC). Met deze aankondiging biedt Microsoft een reeks producten die zijn ontworpen om overheidsinstanties en bedrijven in Europa meer controle te geven over hun data, digitale infrastructuur en compliance met Europese regelgeving. Onderdeel daarvan is Microsoft 365 Local — een lokale variant van Microsoft 365, speciaal ontwikkeld voor klanten met hoge eisen op het gebied van gegevensbescherming en IT-soevereiniteit.

De juridische wereld staat aan de vooravond van een fundamentele transformatie. Waar legal tech zich tot voor kort vooral richtte op ondersteuningstools voor advocaten, zien we nu de eerste juridische dienstverleners ontstaan die AI niet langer als hulpmiddel, maar als kern van hun dienstverlening positioneren. Het recent gelanceerde Amerikaanse kantoor Crosby is hiervan het sprekendste voorbeeld. Met een team van topjuristen en ingenieurs, stevige backing van Sequoia Capital, en een businessmodel zonder uurtarieven, profileert Crosby zich als ’s werelds eerste AI-first zakelijke advocatenkantoor.

Steeds meer organisaties vragen zich af of ze AI moeten toelaten op de werkvloer. Maar een fundamentelere vraag dringt zich op: kun je het gebruik eigenlijk nog wel tegenhouden? Het eerlijke antwoord is nee – het gebruik van AI door werknemers is onvermijdelijk. Waarom dat zo is, wordt duidelijk wanneer je het benadert vanuit een gedragswetenschappelijk perspectief: medewerkers laten zich in hun handelen niet primair leiden door regels, maar door drijfveren.